Κεφ. 5ο Η Θράκη, η Μικρά Ασία και ο Πόντος, ακμαία ελληνικά κέντρα και Κεφ. 6ο Η κρίση στα Βαλκάνια

Την εποχή που η Κρήτη και η Μακεδονία αγωνίζονταν για την απελευθέρωση  τους από τον τουρκικό ζυγό η Θράκη ήταν χωρισμένη σε δύο επαρχίες, της Κωνσταντινούπολης και της Ανδριανούπολης . Τους ελληνικούς πληθυσμούς αραίωναν οι αναγκαστικοί εξισλαμισμοί, οι μεταναστεύσεις εξαιτίας επιδημιών, στρατολογιών και πολέμων και οι εκβουλγαρισμοί κατοίκων όπως αυτών της Ανατολικής Ρωμυλίας. Παρόλες όμως τις δυσκολίες η οικονομικές δραστηριότητες των Ελλήνων ήταν αναπτυγμένες και βασίζονταν στις εξαγωγές σιταριού και καπνών.

Στη Μικρά Ασία και τον Πόντο ο ελληνικός πληθυσμός αυξήθηκε πολύ. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού αυτού ήταν κρυπτοχριστιανοί, δηλαδή φαινομενικά μόνο παραδέχονταν πίστη στη μουσουλμανική θρησκεία. Αυτοί διακρίθηκαν στο εμπόριο, τη ναυτιλία και τα γράμματα.

Δεν ήταν όμως μόνο οι Έλληνες που αγωνίζονταν για την απαλλαγή τους από τον τουρκικό ζυγό. Ήταν και οι άλλοι βαλκανικοί λαοί. Τα συμφέροντά τους έρχονταν σε σύγκρουση με τα συμφέροντα των Τούρκων αλλά και των Μεγάλων Δυνάμεων που είχαν οικονομικές και εμπορικές απαιτήσεις. Όλη αυτή η περίπλοκη κατάσταση στην περιοχή δημιούργησε το περιβόητο Ανατολικό ζήτημα.

Ξέσπασαν εξεγέρσεις και επαναστατικά κινήματα ενώ στον πόλεμο με τους Τούρκους μπήκε και η Ρωσία. Με το τέλος του πολέμου υπογράφτηκε πρώτα η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου το 1878 που έδινε ολόκληρη τη Μακεδονία στους Βούλγαρους. Λίγο αργότερα όμως σε ένα νέο Συνέδριο υπογράφτηκε η Συνθήκη του Βερολίνου που είχε ευνοϊκότερους όρους για την Τουρκία, ενώ η περιοχή της Ανατολικής Ρωμυλίας παραχωρήθηκε τελικά στη Βουλγαρία.  Μερικά χρόνια αργότερα θα ξεσπούσε και ο  Α΄ παγκόσμιος πόλεμος.